ถาโมติ ญาณถาโมฯ ยสฺส หิ ญาณถาโม นตฺถิ, โส อุปฺปนฺเนสุ อุปทฺทเวสุ คเหตพฺพคฺคหณํ กตพฺพกิจฺจํ อปสฺสนฺโต อทฺวารฆรํ ปวิฏฺโฐ วิย จรติฯ เตนาห อาปทาสุ โข, มหาราช, ถาโม เวทิตพฺโพติฯ สากจฺฉายาติ สํกถายฯ ทุปฺปญฺญสฺส หิ กถา อุทเก เคณฺฑุ วิย อุปฺปลวติ, ปญฺญวโต กเถนฺตสฺส ปฏิภานํ อนนฺตรํ โหติฯ อุทกวิปฺผนฺทิเตเนว หิ มจฺโฉ ขุทฺทโก วา มหนฺโต วาติ ญายติฯ โอจรกาติ เหฏฺฐาจรกาฯ จรา หิ ปพฺพตมตฺถเกน จรนฺตาปิ เหฏฺฐา – จรกาว โหนฺติฯ โอจริตฺวาติ อวจริตฺวา วีมํสิตฺวา, ตํ ตํ ปวตฺติํ ญตฺวาติ อตฺโถฯ รโชชลฺลนฺติ รชญฺจ ชลฺลญฺจฯ วณฺณรูเปนาติ วณฺณสณฺฐาเนนฯ อิตฺตรทสฺสเนนาติ ลหุกทสฺสเนนฯ วิยญฺชเนนาติ ปริกฺขารภณฺฑเกนฯ ปติรูปโก มตฺติกากุณฺฑโลวาติ สุวณฺณกุณฺฑลปติรูปโก มตฺติกากุณฺฑโลวฯ โลหฑฺฒมาโสติ โลหฑฺฒมาสโกฯ ปฐมํฯ

2. ปญฺจราชสุตฺตวณฺณนา

[123] ทุติเย รูปาติ นีลปีตาทิเภทํ รูปารมฺมณํฯ กามานํ อคฺคนฺติ เอตํ กามานํ อุตฺตมํ เสฏฺฐนฺติ รูปครุโก อาหฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ ยโตติ ยทาฯ มนาปปริยนฺตนฺติ มนาปนิปฺผตฺติกํ มนาปโกฏิกํฯ ตตฺถ ทฺเว มนาปานิ ปุคฺคลมนาปํ สมฺมุติมนาปญฺจฯ ปุคฺคลมนาปํ นาม ยํ เอกสฺส ปุคฺคลสฺส อิฏฺฐํ กนฺตํ โหติ, ตเทว อญฺญสฺส อนิฏฺฐํ อกนฺตํฯ ปจฺจนฺตวาสีนญฺหิ คณฺฑุปฺปาทาปิ อิฏฺฐา โหนฺติ กนฺตา มนาปา, มชฺฌิมเทสวาสีนํ อติเชคุจฺฉาฯ เตสญฺจ โมรมํสาทีนิ อิฏฺฐานิ โหนฺติ, อิตเรสํ ตานิ อติเชคุจฺฉานิฯ อิทํ ปุคฺคลมนาปํฯ อิตรํ สมฺมุติมนาปํฯ

อิฏฺฐานิฏฺฐารมฺมณํ นาม โลเก ปฏิวิภตฺตํ นตฺถิ, วิภชิตฺวา ปน ทสฺเสตพฺพํฯ วิภชนฺเตน จ น อติอิสฺสรานํ มหาสมฺมตมหาสุทสฺสนธมฺมาโสกาทีนํ วเสน วิภชิตพฺพํฯ เตสญฺหิ ทิปฺปกปฺปมฺปิ อารมฺมณํ อมนาปํ อุปฏฺฐาติฯ อติทุคฺคตานํ ทุลฺลภนฺนปานานํ วเสนปิ น วิภชิตพฺพํฯ เตสญฺหิ กณาชกภตฺตสิตฺถานิปิ ปูติมํสสฺส รโสปิ อติมธุโร อมตสทิโส โหติฯ